شبهه: خلقت آسمان‌ها و زمین شش روز طول کشید یا هشت روز؟

شبهه: خلقت آسمان‌ها و زمین شش روز طول کشید یا هشت روز؟

طرح شبهه:

در سوره‌ی اعراف/54، سوره­‌ی یونس/3، سوره‌­ی هود/7، سوره‌­ی فرقان/59، به روشنی اعلام می­کند که الله زمین و آسمان‌­ها را در 6 روز آفرید، اما در سوره‌­ی فصلت/9-12 جمع روزهایی‌که الله بدان‌ها اشاره می­کند (8) روز است.

آیات مطرح در شبهه:

1- «إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ» [اعراف/54].

«پروردگار شما خداوندی است که آسمان‌­ها و زمین را در شش دوره بیافرید، سپس بر تخت چیره شد با (پرده تاریک) شب، روز را میپوشاند و شب شتابان به دنبال روز روان است. خورشید و ماه و ستارگان را بیافریده است و جملگی مسخر فرمان او هستند. آگاه باشید که تنها او می‌آفریند و تنها او فرمان می­دهد. بزرگوار و جاویدان و دارای خیرات فراوان، خداوندی است که پروردگار جهانیان است».

2- «إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مَا مِنْ شَفِيعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ» [یونس/3].

«پروردگار شما خداوندی است که آسمان‌­ها و زمین را در شش دوره بیافرید، سپس به اداره جهان هستی پرداخت. زمام اداره جهان هستی به دست او است کسی میانجی نمی­‌تواند بشود مگر پس از اجازه او. این خدا است که صاحب و پرودگار شما است، پس او را پرستش کنید آیا گوشزد نمی‌­شوید».

3- «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ» [هود/7).

«خدا آن کسی است که آسمان‌ها و زمین را در شش دوره بیافرید و تخت قدرت خدا بر آب، قرار داشت. تا شما را بیازماید که چه کسانی از شما کارهای نیکو می‌کنند اگر به آنان بگوئی شما بعد از مرگ برانگیخته می­‌شوید کافران می‌گویند این یک جادوگری آشکاری است».

4 «الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا» [فرقان/59].

«آن کسی که آسمان­‌ها و زمین را و همه چیزهای میان آن دو را در شش دوره آفریده است، و آن گاه بر تخت نشسته او دارای رحمت فراوان و فراگیر است پس از شخص بسیار آگاه و فرزانه بپرس».

5 «قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ (9) وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ (10) ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ (11)فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ» [فصلت/9-12).

«بگو: آیا به آن کسی‌که زمین را در دو روز آفریده است ایمان ندارید، و برای او همگون­‌ها و انبازهائی قرار می­دهید؟ او آفریدگار جهانیان هم می‌­باشد. او در زمین بر فراز آن کوه‌های استواری قرار داد، و خیرات و برکات زیادی در آن آفرید، و مواد غذائی زمین را به اندازه لازم مقدر و مشخص کرد. این‌ها همه روی هم در چهار روز کامل به پایان آمد، بدان گونه که نیاز نیازمندان و روزی روزی خواهان را برآورده کند سپس اراده آفرینش آسمان کرد، در حالی‌که دود بود. به آسمان و زمین فرمود: چه بخواهید و چه نخواهید پدید آئید (و شکل گیرید) گفتند: فرمانبردارانه پدید آمدیم آن­­گاه آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز به انجام رساند، و در هر آسمانی فرمان لازمه‌اش را صادر فرمود آسمان نزدیک را با چراغ‌های بزرگی بیاراستیم و محفوظ داشتیم. این برنامه‌ریزی خداوند بسیار توانا و بس آگاه است».

نگاهی گذرا به شبهه:

جمله­‌ی کوتاه «فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ» که معادل فارسی، (در شش روز) است، در چندین جای قرآن مطرح شده است. از جمله سوره‌­های اعراف، یونس، هود، و فرقان که منتقد بدانها استناد نموده است. و در مقام مقایسه­‌ی موضوع­‌های مطرح شده­‌ی فوق، با طرح این موضوع در آیات 9-12 سوره­‌ی فصلت تحت عنوان «خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ» و «وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ» و «فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ» تناقض و عدم انسجام در رشته‌­ی کلام، در قرآن را می­‌بینید.

در نگاه سطحی و بدون دقت به سیاق آیات، و بدون توجه به آیات دیگر در همین باب ، نوعی تضاد و تناقض مشاهده می‌­شود، چون (6) روز آیات فوق، با (8) روز جمع‌­بندی ظاهری آیات فصلت، این‌گونه برداشت را نشان می­دهد. ولی واقعیت امر خلاف این است.

پاسخ به شبهه:

1- ابتدا لازم است، این نکته مورد بررسی قرار گیرد که «أَيَّامٍ» و «یَوم» در آیات مطرح شده در شبهه، روز معمول و متداول 12 ساعتی که از گردش زمین به دور خودش حاصل می­شود، نمی‌­باشد؛ بلکه «ایَّام» به معنی (دوران) و بره‌ه­ای از زمان است، که شاید این دوران هزار سال یا کمتر، یا شاید میلیون‌­ها سال، طول هر دوره­‌ی زمانی باشد. چون «یَوم» به معنی (روز) معمول نتیجه‌­ی شکل‌گیری منظومه­‌ی شمسی، و چرخش زمین به دور خودش و خورشید است که در مرحله‌­ی خلق زمین هنوز صورت نگرفته است، لذا لفظ (یَوم) به مفهوم امروزی بی­معنی و فاقد اعتبار علمی می‌باشد، و منتقد آن را نادیده گرفته است. دکتر محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، آورده که کلمه‌­ی «یوم» در قرآن به معنی زیر آمده است:

الف – از طلوع خورشید تا غروب آن: «فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ» [بقره/196] «و هرکس که [قربانی حج] نیافت (باید) در هنگام صبح سه روز روزه بگیرد» «بقره/183-184».

ب – مقدار دوره­ای از زمان: «فذکرهم بایام الله» و روزهای خدا را به آنان یادآوری کن. (ابراهیم/5).

ج – زمان خارج از مفهوم مادی: «یوم القیامه – الیوم الاخر»، که در این حالت «یوم» در مقابل کلمه‌ی «لَّيْلِ» قرار نمی‌گیرد، و مترادف لفظ «نَّهَارِ» نیست.

2- تصوّرات منتقد، در محدوده­‌ی زمین و منظومه‌­ی شمسی است، هر چند (یوم) در بقیه­‌ی سیارات منظومه‌­ی شمسی یکسان نیست. چون از نظر کیهان‌شناسی و علم نجوم سال (کهکشانی) با سال زمینیان تفاوت فاحشی دارد.

(اوبر یوز) فیزیکدان در کتاب (اتم‌­های سکوت) سال کهکشانی را این‌گونه تعریف ­می­کند. گردش خورشید در مدت 200 میلیون سال به دور محوری در فضا، سال (کهکشانی) است. حال، بنا به این تعریف علمی، اگر 200 میلیون سال را به 365 روز مطرح در زمین و منظومه‌ی شمسی تقسیم کنیم، عدد حاصل قابل مقایسه با 12 ساعت ساکنان زمین نمی‌­باشد.

3- نظرات متفاوت در خلق زمین:

الف – در نظریه­‌ی اول در خلق زمین از نظر سیاق آیات، «وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ» (فصلت/10) عطف به «خَلَقَ الْأَرْضَ» در آیه­‌­ی (9) گردیده است. و دو جمله‌­ی «فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ» معترضه بوده، و فصل آن دو در آیات جداگانه، هیچ خللی بر جمله‌سازی و پیام اصلی آیات ندارد، و مجموعه‌­ی عطف‌­ها به قید واحدی بر می‌گردند. زیرا از نظر ادبی و علم بلاغت، عطف‌­های پی‌درپی به یک قید واحد (مکانی – زمانی)  امری ممکن است؛ چون اصل بر اشتراک معطوف و معطوف‌علیه، بر قید واحد است. برای مثال: (اکرمت زیدا و ضربت عمروا ورأیت خالدا فی الدار) کلیه‌­ی عطف­‌ها به قید واحد «الدار» ارجاع داده شده­اند. طبق این نظریه خلق زمین و متعلقاتش 4 دوره طول کشیده، و خلق آسمان‌­ها 2 دوره، جمعاً 6 دوره می­شود.

«قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ (9) وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ» [فصلت/9-10].

«بگو: آیا به آن کسی‌که زمین را در دو روز آفریده است ایمان ندارید، و برای او همگون­‌ها و انبازهائی قرار می­دهید؟ او آفریدگار جهانیان هم می­‌باشد. او در زمین بر فراز آن کوه‌های استواری قرار داد، و خیرات و برکات زیادی در آن آفرید، و مواد غذائی زمین را به اندازه لازم مقدر و مشخص کرد. این‌ها همه روی‌هم در چهار روز کامل به پایان آمد، بدان گونه که نیاز نیازمندان و روزی روزی خواهان را بر آورده کند».

ب – در نظریه‌­ی دوم خلق زمین از نظر آیات، نکته دیگری که از نظر علم کیهان‌شناسی قابل بحث و بررسی است،  این است که اگر سیارات هفت گانه‌­ی منظومه‌­ی شمسی که مافوق زمین ما قرار دارند، را به «سَبْعَ سَمَاوَاتٍ» تعبیر و تفسیر کنیم، دو روز یا دوران مذکور در آیه‌­ی (9) سوره‌ی فصلت، با دو روز یا دوران مذکور در آیه­‌ی (12) سوره‌ی فصلت مقارن و همزمان می‌باشند، چون مهندسی خلقت هستی و مراحل تکوین نخستین زمین، یعنی مرحله‌­ی اول مرحله­‌ی (خاص) و کالی، و مرحله‌­ی دوم پختگی و رسیده‌شدن را نشان می­دهد، یا به عبارتی مرحله‌­ی ذوب شدن و گازی، و دیگری مرحله‌­ی منجمد شدن، و شکل‌گیری کرات، همزمان با آفرینش زمین را دربر دارد. زیرا چهار روز یا دوران مذکور در آیه‌­ی 10 خاص زمین و مکمل دوران قبلی، که روی هم شش دوران می‌­­باشند. آیات 27 تا 32 سوره­‌ی نازعات هم اشاره­ای به این نظم و مهندسی در خلقت کرات است، طبق این نظریه­، خلق زمین و آسمان­‌ها در 2 دوره شکل گرفته، و 4 دوره در آیه‌­ی 10 فصلت مربوط به مهیا شدن زمین برای زندگی گیاهی و انسانی است. و با این نظریه در 6 دوره، مجموعه زمین و آسمان‌­ها شکل گرفته است.

دو مرحله‌ی شکل گیری نظم و خلق زمین:

مرحله اول:

1- خلق آسمان، با توجه به آیات دیگر در قرآن، اشاره به خلق خورشید، کانون منظومه‌­ی شمسی است.

«أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ بَنَاهَا» «(ای منکران معاد!) آیا آفرینش شما سخت­تر است یا آفرینش آسمان که خدا آن را بنا نهاده است؟)» (نازعات/27).

2- سقف مورد اشاره، نظم‌بخشیدن به جاذبه‌­ی خورشید و در مدار قرار دادن سایر سیارات از جمله (زمین) در منظومه‌­ی شمسی است.

«رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا» «ارتفاع و بلند­ای آن را بالا برد و گسترشش داد، و آن را آراسته و پیراسته کرد و سر و سامانش بخشید.» [نازعات/28].

3- دفع تاریکی و ایجاد روشنایی، بیانگر این واقعیت است که قبل از در مدار قرار گرفتن سیاره­‌ی زمین، و نظم‌بخشی منظومه‌­ی شمسی، تاریکی و ظلمت حاکم بوده است، سپس نور و روشنایی پا به حیات می‌گذارد و در نتیجه‌­ی چرخش زمین به دور خودش، «لَيْلَ» و «ضُحَاهَ» به وجود می‌آیند.

«وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا» «و شب آن را تاریک کرد، و روز آن را پدیدار و روشن ساخت» [نازعات/29].

این مرحله، و آیات آن، مرتبط و هم‌معنی به آیات 9-12 فصلت است.

مرحله دوم:

1- در مرحله­‌ی دوم، زمین به صورت مستقل مورد بحث قرار می­گیرد. در این مرحله از خلق آن صحبت نمی­‌شود. چون خلق زمین همزمان با خورشید در مرحله‌ی اول شکل گرفته است، بلکه صحبت از (دحو) مرحله‌ی بعد از خلق، یعنی گستراندن و شکل‌بخشی به زمین برابر مسؤولیت آن است.

«وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا» «و پس از آن، زمین را غلتاند و گستراند». [نازعات/30]

2- بعد از گسترش زمین، آمادگی آبخیزی و رشد گیاهان و مراتع در آن پیدا می­شود.

«أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا» «آب آن را و چراگاه آن را پدیدار کرد». (نازعات/31)

3- با توجه به سیاق آیات در مرحله‌­ی نهایی، جهت استواری زمین و بسترسازی شرایط زیست محیطی، کوه­‌ها شکل می‌­گیرند.

«وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا» «و کوه‌­ها را محکم و استوار کرد». (نازعات/32)

این آیات هماهنگ به آیه‌ی 10 سوره­‌ی فصلت هستند. در این نظریه­‌ی 4 دوره یا روز اختصاص به این مرحله دارد. و 2 روز یا (دوره) در آیات 9-12 مربوط به خلق زمین، خورشید و سایر سیارات است.  (والله اعلم)

ج- در نظریه‌­ی سوم خلق زمین از نظر آیات، بعضی از مفسرین با تقدیر مضاف «تتمه» در نتیجه تقدیر کلام چنین بیان می‌­کند: «و قدر حصول أقواتها فی تتمه أربعه أیام» یعنی (خداوند(جل جلاله) خلق و ایجاد ارزاق را در تتمه چهار روز مقدر فرموده، که ظرف چهار روز، ظرف برای خلقت زمین و پدید آوردن (ارزاق) باهم است. و مفسّران برای تفهیم موضوع در معیار زمانی می‌گویند: خداوند(جل جلاله) روز یکشنبه و دو شنبه زمین را خلق کرده، و سه ­شنبه و چهار شنبه موجودات و سایر مخلوقات مطرح در آیه را آفریده است. و مراد خداوند(جل جلاله) از چهار روز، در تتمه‌­ی دو روز اول است که جمعا چهار روز می­‌شود.

شرح تفصیلی آیات:

«یوم»: در لغت به معنی روز است. که در معادل فارسی در بسیاری از موارد، به معنی (دوران) استعمال می­‌شود نه به معنی 12 ساعت، به عنوان مثال می‌گوییم: (یک روز، مردم در سایه‌­ی پیام اسلام زندگی می‌کردند و روز دیگر، جباران بنی اُمیه و بنی عباس بر مردم مسلط شدند، پیداست روز در این تعبیرات به معنی دوران است، خواه یک سال باشد، یا هزاران و یا میلیون‌ها سال، یا می‌گوییم یک روز، کره­‌ی زمین یک‌پارچه آتش بود، روز دیگر سرد شد، و آماده حیات، تمام این تعبیرات اشاره به دوران است.

اگر تصور شود که آسمان و زمین در شش روز آفریده شده به مصداق روز دنیای‌ما، برخلاف فهم از قرآن و علم است. چون علم می‌گوید طبق نظریه­‌ی دانشمندان، میلیاردها سال طول کشیده تا زمین و آسمان به وضع کنونی در آمده است. و در قرآن اشاره­‌های زیادی به یوم و اّیام شده که منظور قرآن، دوران است، و این دوران متفاوت است؛ شاید این دوران هزاران یا میلیون‌ها سال طول بکشد. مثلا یوم به معنی تعبیر از عالم رستاخیر «يَوْمُ الْقِيَامَةِ» واقعاً با تعبیر و تفسیر روز معمولی ما نمی‌­خواند.

تصور، از یوم و تعمیم آن به روز حیات دنیای‌ما، در منظومه­‌ی شمسی، و تعمیم آن به یوم‌­های مورد نظر قرآن که هر کدام موقعیتی و دورانی را اشاره می‌­کنند، برخلاف اصول علمی است. در حیات دنیایی منظومه‌­ی شمسی ما، (یوم یا روز) ما حاصل حرکت سایره زمین روی مدار به دور خودش است، که طی 24 ساعت، یک شبانه‌­روز را پشت سر می‌گذارد، و طی یک سال یا 365 روز، یک دور کامل روی مدارش به دور خورشید گردش می­کند. حال اگر برای دو سّیاره‌­ی دیگر این منظومه­، ساکنانی فرضی درنظر بگیریم و سال و شب و روز، ساکنان سیّاره‌­ی زمین خودمان را با آنان مقایسه کنیم، چنین خواهد شد که با این تفسیر و تعمیم از (یوم و روز) مورد نظر قرآن کاملاً متفاوت خواهد بود. عطارد نزدیک‌ترین سیّاره به خورشید که فاصل‌ه­اش 58 میلیون کیلومتر است؛ زمان گردش آن به دور خورشید طی 24/0 سال انجام می­‌گیرد؛ یعنی حدود 6/87 روز، حدود سه ماه، و پلوتون فاصل‌ه­اش از خورشید 5900 میلیون کیلومتر؛ و زمان گردش یک دور کامل آن به دور خورشید، 248 سال است.

حال: مقایسه یک روز معمول و متعارف حیات ساکنان این سه سیّاره به طور تقریبی هر چند در بهار و پاییز طول شب و روزها، کم و زیادی دارد، امّا به طور متوسط طول و زمان یک روز را در سیّار­ه‌­ی زمین 12 ساعت درنظر بگیریم، در عطارد که یک دورش به دور خورشید، طی حدود سه ماه صورت می­‌پذیرد، یعنی در واقع سال آن سیّاره در سه ماه تمام می‌­شود. روزش چند ساعت است؟

یک روز زمین، 12 ساعت است، یک سال یک دور زمین می‌چرخد.

X  عطارد که یک­سوم دور خورشید می­گردد، یک روزش 4 ساعت می‌شود.

یعنی: زمان یک روز یا طول یک روز برای ساکنان عطارد، 4 ساعت است.

و در سیّاره پلوتون:  12ساعت،  یک سال،  ساعت 2967 = 12*248  = 1 * X = X              ،248 سال

یعنی: زمان یک روز یا طول یک روز برای ساکنان پلوتون، 2967 ساعت یا 266/8 سال زمینی خواهد بود.

نتیجه می‌گیریم، ایّامی که در قرآن به آن اشاره شده، به هیچ وجه قابل تقسیم و تفسیر به روز حیات منظومه شمسی ما نیست، بلکه هر کدام اشاره به موقعیت و دورانی است؛ که در یک قالب سنجش ‌واحد و مترادف با روز دنیای ما نمی­‌گنجد و قابل تعمیم و تفسیر واحد و یک‌نواخت نبوده و نخواهد بود.

در آیات (اعراف/54 – یونس/3 – هود/7 – حدید/4 – سجده/4 – فرقان/59 – ق/38) مراحل خلقت جهان در شش دوره (یوم) گفته شده است.

«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ» «پروردگار شما خداوندی است که آسمان­‌ها و زمین را در شش دوره بیافرید، سپس بر تخت چیره شد با (پرده تاریک) شب، روز را می­‌پوشاند و شب شتابان به دنبال روز روان است. خورشید و ماه و ستارگان را بیافریده است و جملگی مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشید که تنها او می‌آفریند و تنها او فرمان می­دهد. بزرگواران و جاویدان و دارای خیرات فراوان، خداوندی است که پروردگار جهانیان است»(اعراف/54).

«إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مَا مِنْ شَفِيعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ» «پروردگار شما خداوندی است که آسمان‌­ها و زمین ار در شش دوره بیافرید، سپس به اداره جهان هستی پرداخت. زمام اداره جهان هستی به دست او است (و چرخش امور آن به فرمان او) کسی میانجی نمی‌­تواند بشود مگر پس از اجازه او. این خدا است که صاحب و پروردگار شما است، پس او را پرستش کنید (نه دیگری را) آیا گوش‌زد نمی­‌شوید». [یونس/2]

«وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ» «خدا آن کسی است که آسمان‌ها و زمین را در شش دوره بیافرید و تحت قدرت خدا بر آب، قرار داشت. تا شما را بیازماید (و معلوم شود) که چه کسانی از شما کارهای نیکو می­‌کنند اگر به آنان بگوئی شما بعد از مرگ برانگیخته می‌­شوید کافران می‌­گویند این یک جادوگری آشکاری است». [هود/7]

«هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» «او است که آسمان­‌ها و زمین را در شش دوره آفرید و سپس بر تخت (فرمانروائی کائنات) قرار گرفت و او می­داند چه چیز به زمین نازل و از آن خارج می­‌شود، و چه چیز از آسمان پائین می‌آید و بدان بالا می­رود. و او در هر کجا که باشید، با شما است. و خدا می‌­بیند هر چیزی را که می­‌کند». [حدید/4]

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ» «خدا کسی است که آسمان‌­ها و زمین و آنچه را که در میان آن دو است در شش دوره بیافرید و سپس بر تخت فرمانده‌ی جهان قرار گرفت. بجز خدا برای شما هیچ یاوری و هیچ شفیعی وجود ندارد. آیا یادآور می­‌شوید؟». [سجده/4]

امّا در آیات سوره (فصلت/9-12) به نظر می­رسد که هشت دوره بیان شده است: «قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ» «بگو: آیا به آن کسی که زمین را در دو روز آفریده است ایمان ندارید، و برای او همگون­‌ها و انبازهائی قرار می­دهید؟ او آفریدگار جهانیان هم می‌­باشد». [فصلت/9]

«وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ» «او در زمین بر فراز آن کوه‌های استواری قرار داد، و خیرات وبرکات زیادی در آن آفرید، و موادّ غذائی (مختلف و جوراجورساکنان) زمین را به اندازه لازم مقدر و مشخص کرد. این‌ها همه (اعمّ از خلق زمین و ایجاد کوها وتقدیر اقوات) روی هم در چهار روز کامل به پایان آمد، بدان گونه که نیاز نیازمندان و روزی روزی خواهان را بر آورده کند». [فصلت/10]

«ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ» «سپس اراده آفرینش آسمان کرد، در حالی که دود بود. به آسمان و زمین فرمود: چه بخواهید و چه نخواهید پدیدآئید گفتند: فرمانبردارانه پدید آمدیم».[فصلت/11]

«فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ» «آن­گاه آن‌ها را به صورت هفت آسمان در دو روز به انجام رساند، و در هر آسمانی فرمان لازمه­اش را صادر فرمود. آسمان نزدیک را با چراغ­‌های بزرگی بیاراستیم و محفوظ داشتیم. این برنامه‌­ریزی خداوند بسیار توانا و بس آگاه است». [فصلت/12]

طبق ظاهر آیا این‌گونه به نظر می­رسد که مجموع دوران هشت دوره بیان شده است.

«خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ» – «وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ» – «فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ» که جمعاً هشت مرحله (دوران) می­شود.

نظر مشهور و معروف بعضی از مفسّران آن است که بگوییم آنجا که قرآن می‌­فرماید:  چهار دوران «أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ» [فصلت/10].

منظور «تتمّه‌­ی» چهار دوره است، بدین ترتیب که در دوره­ی اوّل از این چهار دوره، زمین آفریده شده، و در دو دوره­‌ی بعد از همان چهار دوره، سایر متعلّقات زمین بوجود آمده­اند. و دو دوره هم که خلقت آسمان‌­ها بود، مجموعاً شش دوره «یَوم» می‌­شود. که در آیات هفتگانه، بدان اشاره شد، یعنی آیات هفتگانه «ستّه ایّام» قرینه‌­ی این تفسیر و تقدیر می‌­شود، بنابراین تفسیر، آیه‌­ی 10 سوره­‌ی فصلت مربوط به اصل خلقت زمین و آسمان­‌ها نیست، و از آیه‌­ی قبل از بعدش مستقل است.

چرا خدای قادر مطلق جهان را در یک لحظه نیافرید؟ برخی مفسران با طرح این پرسش این گونه پاسخ داده­اند: خداوند(جل جلاله)، قادر مطلق است و می­توانست جهان را در یک لحظه بیافریند. و لی چرا در شش دوره آفرید: پاسخ این پرسش را در این مطلب می‌توان یافت که اگر خدا(جل جلاله) جهان را در یک لحظه می‌آفرید، انسان کم‌تر می‌توانست علم و قدرت و نظم وبرنامه‌ریزی حساب شده خلقت را احساس کند. همین طی مراحل مختلف و طولانی، می­تواند نظم فوق‌العاده و قدرت ناظم را به بشر بشناساند. مثل کودک هم در طی، 9 ماه با طی مراحل مختلف بوجود می‌­آید. پژوهش‌گران علوم کیهان‌شناسی و ریاضیات، می­گویند: یکی از رموز پیچیده در آثار خلقت، تفهیم و توجیه قضیه­‌ی تکامل است. شروع از نقط‌ه­ای بسیط و رسیدن به پیچیدگی و در غایت کمال شئ است. انسان و سایر موجودات زنده باید مسیر تکامل را از نطفه، علقه، مضغه و… شروع کنند. انسان دوران درون شکم، فارغ شدن از آن زندان سه جداره، کودکی، نوجوانی، جوانی، میان سال، دوباره تدریج، کهولت و پیری را سپری می­کند؛ و جریان تکامل تدریجی خویش را پشت سر می­گذارد، آیا نمی­شد خداوند(جل جلاله) همین طور انسان­ها را بدور از دوران جنینی، طفولیت و سایر مراحل یک دفعه و تمام شده خلق کند؟ امّا خلقت آنی نه تنها هیچ لطفی نداشت بلکه امر بی­‌مفهومی بود. بنابراین تکامل یک دفع‌ه­ای نامحسوس، غیر قابل فهم و بی­ارزش و بی­‌اثر بود. پس خلقت تمام خلایق مرحله و دورانی داشته و دارد. و کاملاً امری لازم و ضروری در قضیه تکامل بوده و خواهد بود.

نتیجه گیری:

باتوجّه به دلایل ارائه شده و رأی و تفسیر صاحب نظران در باب تفسیر، و نظم آیات و اسلوب ادبیات عرب، نه تنها در آیات نسبت به خلق هستی در شش روز تناقض نیست، بلکه مجموعه­‌ی آیات در سوره­‌های فصلت و نازعات، نظمی سازمان‌یافته در خلق هستی را به تصویر می­کشند. امّا بعضی از آیات جزء آیات «متشابهات» بوده و تفسیرپذیر، برای همین گاهی نظارت و روی‌کرد مفسّران جای تفاوت آراء و اختلاف‌نظر است، علمای نجوم هم در مورد خلقت زمین، منظومه­‌ی شمسی و حوادث پیش آمده، با توجّه به امکانات نجومی که در اختیار دارند به رأی و نظر واحدی دست نیافته‌اند. ولی در تفاوت دیدگاه صاحب‌نظران تناقض به چشم نمی‌­خورد؛ آنچه به نظر منتقد تناقض است کاستی و ناتوانی ایشان نسبت به درک آیات قرآن است.

منابع و مراجع

1 – تفسیر فی ظلال، سید قطب، مصطفی خرم دل، نشر احسان، سال 1387

2 – تفسیر نور، مصطفی خرم دل، نشر احسان، سال 1386

3 – تفسیر المراغی، مصطفی مراغی، داراحیاء التراث العربی، بیروت

4 – تفسیر المنار، رشید رضا، دارالفکر، بیروت

5 – تفسیر المیزان، محمد حسین طباطبایی، محمد جواد حجتی کرمانی، نشر فرهنگی رجا،1366

6 – اتم­های سکوت شگفتی­های تکامل کیهان، اوبر یوز، عباس مخبر، مرکز چاپ 1381

7 – تفسیر امام فخر رازی، تفسیر کبیر، مکتبه التوفیقیه

8 – اعجاز علمی قرآن، محمد علی رضایی اصفهانی، جلد/1، صفحه 107

برای دریافت این کتاب به صورت pdf بالای لینک زیر کلید کنید.

خلقت_آسمان‌ها_و_زمین_شش_روز_طول_کشید_یا_هشت_روز؟

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

هفت − 6 =