شبهه: آیا مسلمان از روی ترس و وحشتِ جهنم، مسلمان است؟

پاسخ:

در مورد این‌كه مسلمان از روی ترس و وحشت جهنم مسلمان است یا نه، نیكوست این مسأله را از بُعد حقوقی بصورت مختصر توضیح دهیم.

آیات نذیر (هشدار) و بشیر (مژده دهنده) نیز دلالت بر اثبات پاداش خیر و کیفر می‌کند، در کتاب‌های مجازات هر کشوری بعد از آن که به موجب قانون فعلی یا ترک فعلی جرم محسوب شد، کیفر آن را نیز مشخص و متصور می‌شوند. دانستن این‌که چه عملی گناه و کیفر آن چگونه است حق هر شهروندی است، چنان‌که آقای سزار بکاریا در کتاب «جرایم و مجازات» می‌گوید: «هرشهروندی باید بداند چه موقع گناهکار و چه موقع بی‌گناه است.»[1]

در قرآن (و احادیث صحیح نبوی نیز) اعمالی که به پاداش خیر ختم می‌شود را معین و بشارت داده است (اعراف/128، هود/49، طه/132، قصص/83) و در مقابل نیز اعمالی که به کیفر و مجازات منتهی می‌شود را مشخص کرده و به مردمان هشدار می‌دهد. (انعام/55، سجده/22، صافات/73)

قریب به چهارده قرن پیش، اسلام قانونی بودن جرم و مجازات را بیان فرموده است: «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً»[2]، یعنی: «و ما (هیچ شخص و قومی را) مجازات نخواهیم كرد، مگر این‌كه پیغمبری (برای آنان مبعوث و) روان سازیم.»

از نظر عقلی این قاعده به «قبح العقاب بلا بیان» مشهور است که از قواعد فقهی می‌باشد. در کتاب مقدمه علم حقوق آمده است: «قبح عقاب بلا بیان: مقصود از این قاعده آن است که مجازات باید از قبل اعلام شود و بدون آن‌که عملی، جرم تلقی شود و برای آن مجازات تعیین شده باشد، نمی‌توان کسی را عقاب و مجازات کرد، زیرا این عمل عقلاً قبیح و ناشایست است. در حقوق جدید، این قاعده را با عنوان اصل قانونی بودن (جرم و) مجازات معرفی می‌کنند.»[3]

در دین اسلام اعمال مُنکر با توجه به نوع اهمیت‌شان در بُعد فردی و اجتماعی و با مدِ نظر قرار دادن عواقب آن در دنیا و آخرت مورد توجه‌اند، زیرا این اعمال هم جنبه‌ی مادی و هم جنبه‌ی معنوی‌شان حائز اهمیت هستند و لذا شارع مقدس اسلام در این دنیا احکام و حدود را وضع کرده است… ( بنگرید به: حدید/4، غافر/19، فجر/14، نبأ/21، علق/14) که به تبع نیاز به ضمانت اجرای آن‌ها نیز است و در قانون مسأله‌ی ضمانت اجرا از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد.

یك سؤال: شما در اجرای قوانین بشری به رضایت خودتان قانون مدار هستید یا به اكراه و ترس از نافرمانی و نتیجتاً عواقب آن (زندانی یا جریمه شدن و…)؟! مثلاً: در عمل قبیح سرقت، شما از باب اكراه سرقت نمی‌كنید یا از جهت این‌كه چنین عملی را ناپسند می‌دانید و میل به انجام آن ندارید؟!

درست است كه در اسلام، انذاری در مورد جهنم آمده است، لیكن با این وجود عملی كه برای رضای خدا باشد، پسندیده‌تر است (بقره/272،آل عمران/162 و 174، رعد/22، روم/38، لیل/20 و …) و آیات انذار و هشدار جنبه‌ی بازدارنده دارد كه پیش‌تر توضیح آن ارائه شد.

یكی از اصول مسلم و ثابت در اسلام این است كه اگر خوف (ترس) وجود دارد، در كنار و قرین آن نیز رجاء (امید) آمده است. و در اسلام نا امیدی كه می‌تواند ناشی از ترس غالب باشد گناه كبیره است، حتی برخی از علماء آن را كفر دانسته‌اند، چرا که ناامیدی از درگاه الهی حرام بوده و شایسته نیست که انسان از درگاه الله متعال ناامید گردد.

[1]. رساله‌ی جرایم و مجازات ها، ترجمه محمد علی اردبیلی، ص 112، به نقل از حقوق جزای عمومی، 1 / 181، اردبیلی، چاپ میزان 1392

[2]. اسراء، آیه 15

[3]. مقدمه علم حقوق، ص 66، حسن ره پیک، چاپ دهم – تجدید نظر، تهران 1392، قابل ذکر است که پیشینه‌ی این قاعده‌ی حقوقی در نظام کیفری کشورهای غربی به قرن هجدهم میلادی باز می‌گردد.

نظرات بسته شده است.